Ávarp stjórnar­formanns

Árið 2022 einkenndist af stórfelldum breytingum í hagkerfum heimsins og var ein helsta ástæðan fyrir því innrás rússneskra stjórnvalda í Úkraínu, sem hófst í febrúar. Eignamarkaðir áttu undir högg að sækja allt árið og virðist sem fáir eignaflokkar hafi farið varhluta af ótryggum ytri aðstæðum. Allir helstu hlutabréfamarkaðir lækkuðu töluvert á liðnu ári. Ávöxtun sjóðsins á árinu endurspeglar þennan veruleika. Eftir tímabil lágra vaxta og mikillar peningaprentunar hreiðraði verðbólga um sig og fór hratt vaxandi á árinu. Seðlabankar heims hafa brugðist við ástandinu með hröðum og miklum vaxtahækkunum með tilheyrandi áhrifum á eftirspurn og eignaverð. Ávöxtunarkrafa skuldabréfa á helstu mörkuðum hækkaði á árinu ásamt því sem áhættuálag fyrirtækjabréfa hækkaði töluvert. 

Raunávöxtun sjóðsins var neikvæð um 12,9% á árinu og nafnávöxtun neikvæð um 4,7%. Sú niðurstaða er aðeins lýsandi fyrir síðastliðið ár. Lífeyrissjóðurinn er langtímafjárfestir og hefur skilað góðri ávöxtun síðustu ár að undanskildu árinu 2022. Meðalávöxtun síðustu 10 ára er 3,6%, sem er yfir því viðmiði sem lífeyrissjóðir setja sér, en gert er ráð fyrir að lífeyrissjóðir nái 3,5% raunávöxtun á ári að meðaltali.  

Alþingi samþykkti í júní 2022 breytingar á lögum um lífeyrissjóði og fleiri lögum. Breytingarnar tóku gildi 1. janúar 2023 og hafa meðal annars áhrif á iðgjald sjóðfélaga og ráðstöfun þess. 

Helstu breytingar eru að lágmarksiðgjald í lífeyrissjóð hækkar úr 12% af launum í 15,5%. Sjóðfélögum er heimilt að ráðstafa allt að 3,5% af launum til svokallaðrar tilgreindrar séreignar sem fellur undir þrengri útborgunarheimildir en hefðbundinn séreignarsparnaður. Tilgreindri séreign má ráðstafa skattfrjálst til kaupa á fyrstu fasteign að uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Sjóðfélagar sem ekki hafa verið eigendur að íbúðarhúsnæði undangengin fimm ár teljast vera kaupendur að fyrsta húsnæði og geta því nýtt heimildir laganna. 

Fjármálaráðherra hefur lýst því yfir að ríkið ætli að grípa til aðgerða vegna stöðu ÍL-sjóðsins og að þrír kostir séu fyrir hendi. Í fyrsta lagi að halda áfram að leggja ÍL-sjóðnum til fjármuni, sem ráðherra telur ekki koma til greina, í öðru lagi að knýja sjóðinn í gjaldþrot með sérstakri lagasetningu, til að losna undan ríkisábyrgð, og í þriðja lagi að ná samkomulagi við skuldabréfaeigendur, sem að stærstum hluta eru lífeyrissjóðir, um uppgjör. Flestir lífeyrissjóðir landsins hafa, í ljósi mikilla hagsmuna sjóðfélaga, myndað sameiginlegan vettvang vegna þeirrar stöðu sem upp er komin vegna málsins. Fyrir liggja umfangsmikil lögfræðiálit sem undirstrika afar sterka lagalega stöðu íslenskra lífeyrissjóða vegna fyrirhugaðra slita ÍL-sjóðs með vísan til þess að fyrirhuguð lagasetning fjármálaráðherra um gjaldþrot eða sambærileg skuldaskil sjóðsins fer í bága við ákvæði stjórnarskrár og mannréttindasáttmála Evrópu.

Yfirstandandi faraldur setti áfram mark sitt á starfsemi sjóðsins. Í byrjun ársins þurfti enn á ný að loka skrifstofu sjóðsins vegna samkomutakmarkana og einvala lið starfsfólks okkar vann þá aftur heiman frá sér. Starfsemi sjóðsins gekk ótrúlega vel á Covid-tímabilinu þar sem við vorum svo lánsöm að hafa tekið mörg skref í stafrænum lausnum sem nýttust vel við þessar aðstæður. Ársins 2022 verður þó væntanlega fyrst og fremst minnst fyrir að við fengum aftur frelsi og eðlilegt líf eftir tveggja ára heimsfaraldur.  

Starfsfólk sjóðsins býr yfir viðamikilli reynslu og þekkingu sem gagnast mjög vel í daglegu starfi og þegar sinna þarf krefjandi og flóknum verkefnum. Ég, fyrir hönd stjórnar, þakka starfsfólki sjóðsins fyrir afar gott samstarf og vel unnin störf.